સમુદ્રમાં 13 હજાર ફૂટની ઊંડાઈએ મળ્યો રહસ્યમય ‘ડાર્ક ઑક્સિજન’

આજ સુધી દરિયાના તળિયે આવું કોઈએ જોયું ન હતું

ખાસ-ખબર ન્યૂઝ નવી દિલ્હી, તા.24

સમુદ્રની ઊંડાઈમાં વૈજ્ઞાનિકોને પહેલીવાર ’ડાર્ક ઓક્સિજન’ મળ્યો છે. આ જોઈને વૈજ્ઞાનિકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા છે. ઉત્તર પેસિફિક મહાસાગરના ક્લેરિયન-ક્લિપરટન ઝોનમાં ધાતુના નાના નોડ્યુલ્સ મળી આવ્યા છે. એટલે કે નાના બોલ્સ. આ બોલ્સ સમુદ્રના તળિયે ફેલાયેલા છે.

હેરાન કરનારી વાત એ છે કે આ બોલ્સ પોતાનો ઓક્સિજન ઉત્પન્ન કરે છે. જેને વૈજ્ઞાનિકોએ ડાર્ક ઓક્સિજન નામ આપ્યું છે. આ ધાતુના બોલ્સ બટાકાના આકારમાં હોય છે. તેઓ સંપૂર્ણ અંધકારમાં ઓક્સિજન ઉત્પન્ન કરે છે, તેથી અહીં ઉત્પન્ન થતા ઓક્સિજનને ’ડાર્ક ઓક્સિજન’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. કારણ કે અહીં સૂર્યપ્રકાશ પહોંચતો નથી.સ્કોટિશ એસોસિએશન ફોર મરીન સાયન્સના વૈજ્ઞાનિક એન્ડ્ર્યુ સ્વીટમેને કહ્યું કે જ્યારે અમને આ ડેટા પહેલીવાર મળ્યો ત્યારે અમને લાગ્યું કે અમારા સેન્સર ફેલ થઈ ગયા છે. કારણ કે આજ સુધી દરિયાના તળિયે આવું કોઈએ જોયું ન હતું. ત્યાં હંમેશા ઓક્સિજનનો વપરાશ થાય છે. ઉત્પાદન નથી. તેથી જ અમને નવાઈ લાગી. ત્યારબાદ ફરી તપાસ હાથ ધરવામાં આવી હતી. વધુ તપાસ કરતાં સામે આવ્યું કે એન્ડ્રુ અને તેની ટીમ કેટલાક ગ્રાઉન્ડબ્રેકિંગ ઘટસ્ફોટ કરવા જઈ રહી હતી. તેનો અભ્યાસ અહેવાલ નેચર જીઓસાયન્સમાં 22 જુલાઈ 2024ના રોજ પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો છે.

આ ધાતુના બોલ્સ વિદ્યુત વિચ્છેદન દ્વારા ઓક્સિજન ઉત્પન્ન કરે છે. એટલે કે ઈલેક્ટ્રિક ચાર્જની હાજરીમાં ઓક્સિજન અને હાઈડ્રોજનનું વિભાજન. તમને એવો વિચાર આવશે કે દરિયાની અંદરનો ઈલેક્ટ્રિક ચાર્જ ક્યાંથી આવ્યો. તો તમને જણાવી દઈએ કે જ્યારે આ ધાતુના નોડ્યુલ્સની અંદર હાજર મેટલ આયનો ઈલેક્ટ્રોન શેર કરે છે, ત્યારે તેમાંથી વિદ્યુત ચાર્જ મુક્ત થાય છે. આ પોલીમેટાલિક નોડ્યુલ્સ છે, તે 10 થી 20 હજાર ફૂટની ઊંડાઈ પર હાજર છે. ક્લેરિયન-ક્લિપરટન ઝોન સમુદ્રની અંદર મેદાનો ધરાવે છે. તે હવાઈ અને મેક્સિકો વચ્ચે લગભગ 45 લાખ ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે. દરિયાની ઊંડાઈમાં ઓક્સિજન ધીમે ધીમે ઘટતો જાય છે. કારણ કે અહીં પ્રકાશસંશ્લેષણ કરતી કોઈ સજીવ નથી. પરંતુ આ નોડ્યુલ્સ ડાર્ક ઓક્સિજન ઉત્પન્ન કરે છે.

13 હજાર ફૂટની ઉંડાઈએ ડાર્ક ઓક્સિજન મળી આવ્યો છે, જ્યાં લહેરો નથી. સૂર્યપ્રકાશ નથી. ઓક્સિજન કુદરતી રીતે ઉત્પન્ન થતો નથી એટલે કે પ્રકાશસંશ્લેષણ દ્વારા ઉત્પન્ન થતો નથી. એક પદ્ધતિ એમોનિયાનું ઓક્સિડેશન છે. આમાંથી ઓક્સિજન છોડવામાં આવે છે. પરંતુ ડાર્ક ઓક્સિજન પહેલી વખત જોવા મળ્યો છે.