યુનેસ્કોમાં હેરિટેજ સીટી તરીકે નોંધાયેલ અમદાવાદમાં રથયાત્રા એક મોટું આયોજન છે. 146 વર્ષ પહેલા શરૂ થયેલ ભગવાન જગન્નાથની આ યાત્રા હવે અમદાવાદમાં એક લોક ઉત્સવમાં ફેરવાઈ ચૂકી છે. તેમજ આના માટે ભવ્ય તૈયારીઓ કરવામાં આવે છે. જાણો કેવી રીતે અને ક્યારે યાત્રાની શરૂઆત થઈ?
ભગવાન જગન્નાથનો ઉલ્લેખ થતાં જ ઓડિશાના પુરીનું ચિત્ર મનમાં ઊભરી આવે છે, અમદાવાદ, ગુજરાતની મુખ્ય ઘટનાઓમાં પુરીની ઓળખનો સમાવેશ થાય છે. અમદાવાદમાં 146મી રથયાત્રાનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહ ખુદ ભગવાન જગન્નાથના દર્શન માટે અમદાવાદ પહોંચ્યા હતા અને મંગળા આરતી કરી હતી. આ યાત્રા જમાલપુરના જગન્નાથ મંદિરથી આગળ વધી રહી છે. અમદાવાદમાં અષાઢના બીજા દિવસે નીકળતી આ યાત્રાની તૈયારીઓ લગભગ બે મહિના અગાઉથી શરૂ થઈ જાય છે. ચુસ્ત સુરક્ષા વચ્ચે આ યાત્રા કાઢવામાં આવે છે. અમદાવાદમાં 146 વર્ષ પહેલા યાત્રા શરૂ થઈ હતી. હવે તે રથયાત્રામાંથી લોક ઉત્સવમાં પરિવર્તિત થઈ છે. આ વર્ષની રથયાત્રામાં પ્રથમ વખત સુરક્ષા માટે એન્ટી ડ્રોન ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. રથયાત્રાની શરૂઆત સાથે રસપ્રદ ઘટનાઓ જોડાયેલી છે.
- Advertisement -
જાણો પાંચ રસપ્રદ તથ્યો.
450 વર્ષ જૂનું કનેક્શન
600 વર્ષ જૂના અમદાવાદમાં રથયાત્રાની શરૂઆત 1878માં થઈ હતી. લગભગ સાડા ચારસો વર્ષ પહેલા રામાનંદી સંત હનુમાનદાસજીએ શહેરના જમાલપુરમાં જગન્નાથજીના મંદિરમાં ગઢીની સ્થાપના કરી હતી. તેમના પછી સારંગદાસજીએ બલભદ્રજી, બહેન સુભદ્રાજી અને ભગવાન જગન્નાથજીની મૂર્તિઓને સિંહાસન પર સ્થાપિત કરી. ત્યારપછી આ મંદિર જગન્નાથજી મંદિરના નામથી પ્રખ્યાત થયું. બાલામુકુન્દદાસ અને પછી નરસિંહ દાસ આ મંદિરના મહંતની ગાદીએ બેઠા.
- Advertisement -
ભગવાન સ્વપ્નમાં દેખાયા
એવું કહેવાય છે કે ભગવાન જગન્નાથ નરસિંહ દાસ મહારાજના સ્વપ્નમાં દેખાયા હતા અને તે પછી તેમણે અષાઢી માટે રથયાત્રા શરૂ કરી હતી. 146 વર્ષ પહેલા અમદાવાદમાં પ્રથમ રથયાત્રા નીકળી હતી. લોકવાયકા મુજબ ભરૂચમાં રહેતા ખલાસી સમાજના ભક્તોએ રથયાત્રાની જવાબદારી પોતાના માથે લીધી હતી. તેણે નાળિયેરના ઝાડમાંથી ત્રણ રથ તૈયાર કર્યા અને તેમાં ભાઈ બલભદ્ર, બહેન સુભદ્રા અને ભગવાન જગન્નાથને બેસાડી દીધા. સારથિ ભાઈઓએ તે રથને ખેંચીને પ્રવાસ કરાવ્યો હતો. ત્યારથી આજદિન સુધી રથ ખેંચવાનું કામ ખલાસી એટલે કે નાવિક ભાઈઓ જ કરે છે.
યાત્રા દોઢ કિલોમીટરની હતી
પ્રથમ રથયાત્રાનો રૂટ માત્ર 1.5 કિલોમીટરનો હતો. જેમ જેમ અમદાવાદ શહેર વિસ્તરતું ગયું તેમ તેમ મુસાફરીના માર્ગો પણ વધ્યા. અમદાવાદની 146મી રથયાત્રાની કુલ લંબાઈ 18 કિલોમીટર છે. અમદાવાદ શહેર ઉપરાંત ગુજરાતભરમાંથી ભક્તો રથયાત્રા નિહાળવા આવે છે. શહેરની યાત્રાએ નીકળેલા ભગવાન જગન્નાથના દર્શન કરવા લોકો આતુર છે.
મંગળા આરતીથી શરૂઆત
અમદાવાદ રથયાત્રા ઔપચારિક રીતે મંગળા આરતીથી શરૂ થાય છે. આ પહેલા ધાર્મિક વિધિ કરવામાં આવે છે અને પછી સવારે 7 વાગ્યે રથયાત્રા શરૂ થાય છે. તે રાત્રે 8.30 વાગે જ મંદિર પરત ફરે છે. 146મી રથયાત્રામાં નવા રથનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
72 વર્ષ પછી નવો રથ
આ વખતે 72 વર્ષના અંતરાલ પછી ભગવાન જગન્નાથ નવા રથમાં બિરાજમાન થયા છે. રથયાત્રા દરમિયાન મફત પ્રસાદનું વિતરણ કરવામાં આવે છે. કચ્છના લોકોનું નવું વર્ષ રથયાત્રાના પ્રારંભ સાથે શરૂ થાય છે. યાત્રાની પહિંદ વિધિમાં ભાગ લીધા બાદ મુખ્યમંત્રીએ છેલ્લા 34 વર્ષથી કચ્છની જનતાને નવા વર્ષની શુભેચ્છા પાઠવી હતી. ગૃહમંત્રી અમિત શાહ છેલ્લા ઘણા સમયથી મંગળા આરતી કરી રહ્યા છે. મુખ્યપ્રધાનને ફિંડાની વિધિ કરવાનો અધિકાર છે. ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી જે પણ હોય તેણે પહિંદ વિધિ કરવાની હોય છે.
