અમેરિકન ડ્રીમ: ડૉ. સુધીર શાહ, એડ્વોકેટ
રોકાણકારદીઠ દસ અમેરિકનોને સીધી યા આડકતરી યા ઈન્ડ્યુસ રીતે એના પ્રોજેક્ટમાં નોકરી આપી ન હોય, રોકાણકારે જો રોકાણની રકમ પાછી ખેંચી લીધી હોય તો રોકાણકારનું ગ્રીનકાર્ડ કાયમનું કરી આપવામાં નથી આવતું
- Advertisement -
આગલા લેખમાં આપણે જોયું કે અમેરિકાના વિઝાના બે પ્રકાર છે. જેમને અમેરિકામાં કાયમ રહેવા જવું હોય એમણે ‘ઈમિગ્રન્ટ વિઝા’ મેળવવાની જરૂરિયાત રહે છે. ઈમિગ્રન્ટ વિઝા ઈમિજિયેટ રિલેટિવ કેટેગરી હેઠળ તેમ જ ચાર જુદી જુદી ફેમિલી પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. આ ઉપરાંત ઈમિગ્રન્ટ વિઝા ચાર જુદી જુદી એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ પણ મેળવી શકાય છે. ‘એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ ફર્સ્ટ પ્રેફરન્સ કેટેગરી’ હેઠળ પ્રાયોરિટી વર્કર્સ, જેમાં કળા, વિજ્ઞાન, એજ્યુકેશન, બિઝનેસ અને એથ્લેટ્સ તેમ જ આઉટસ્ટેન્ડિંગ પ્રોફેશનલો અને રિસર્ચરોનો સમાવેશ થાય છે એમને આપવામાં આવે છે. અનેક પરદેશીઓ, જેઓ આંતરકંપની ટ્રાન્સફરી મેનેજરો યા એક્ઝિક્યુટિવો તરીકે ‘એલ-1એ’ વિઝા ઉપર અમેરિકામાં કામ કરતા હોય છે એમના લાભ માટે એમની કંપની મોટા ભાગે આ એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ ફર્સ્ટ પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ ઈમિગ્રન્ટ વિઝાનું પિટિશન દાખલ કરે છે. ‘એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ સેક્ધડ કેટેગરી’ હેઠળ પ્રોફેશનલો, જેમની પાસે એડ્વાન્સ ડિગ્રી હોય અને અસાધારણ આવડત હોય એમનો સમાવેશ થાય છે. ‘એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ થર્ડ પ્રેફરન્સ કેટેગરી’ હેઠળ પ્રોફેશનલો અને સ્કિલ્ડ અથવા અનસ્કિલ્ડ વર્કરોનો સમાવેશ થાય છે. મોટા ભાગના ‘એચ-1બી’ વિઝા ઉપર કામ કરતાં પરદેશીઓ જેમના લાભ માટે એમના અમેરિકન માલિકો ગ્રીનકાર્ડનું પિટિશન દાખલ કરે છે. તેઓ આ એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ થર્ડ પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ એમના પિટિશનો દાખલ કરતા હોય છે. ચારેય એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ એક વર્ષમાં 1,40,000 ઈમિગ્રન્ટ વિઝા આપવામાં આવે છે અને ફેમિલી પ્રેફરન્સ કેટેગરીની જેમ આ 1,40,000 ઈમિગ્રન્ટ વિઝા વિશ્ર્વના બધા જ દેશો વચ્ચે સરખે ભાગે વહેંચી દેવામાં આવે છે અને આ કારણસર ભારતના ભાગે 1,40,000માંથી ફક્ત સાત ટકા ઈમિગ્રન્ટ વિઝા આવે છે.
વર્ષ 1990માં અમેરિકાની સરકારે ચાર એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ પ્રેફરન્સ કેટેગરીઓ હતી એમાં એક પાંચમીનો ઉમેરો કર્યોે છે. જે ‘ઈબી-5’ તરીકે જાણીતી છે. હવેથી વાર્ષિક 1,40,000 ઈમિગ્રન્ટ વિઝા ચાર એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ નહીં, પણ પાંચ પ્રેફરન્સ કેટેગરી હેઠળ વહેંચી દેવામાં આવે છે. ‘એમ્પ્લોયમેન્ટ બેઝ્ડ ફિફ્થ પ્રેફરન્સ કેટેગરી’ એટલે કે ‘ઈબી-5’માં બે જુદી જુદી કેટેગરી છે. ‘બેઝિક’ જેને ‘સ્ટેન્ડઅલોન’ કહેવામાં આવે છે અને ‘પાઈલટ’, જેને ‘રિજનલ સેન્ટર કેટેગરી’ કહેવામાં આવે છે. બેઝિક એટલે કે સ્ટેન્ડઅલોન ઈબી-5 કેટેગરી હેઠળ જો એક પરદેશી અમેરિકાના નવા બિઝનેસમાં, ન્યુ કમર્શિયલ એન્ટરપ્રાઈઝમાં, આજે દસ લાખ પચાસ હજાર ડોલરનું રોકાણ કરે અને જો એ બિઝનેસ મોટા શહેરમાં નહીં, પણ પછાત પ્રદેશમાં યા ટાર્ગેટેડ એમ્પ્લોયમેન્ટ એરિયામાં શરૂ કરે તો આઠ લાખ ડોલરનું રોકાણ કરે અને એમાં દસ અમેરિકનોને ફુલટાઈમ નોકરી આપે અને પોતે જાતે એ બિઝનેસ ચલાવે તો એ પરદેશીને ગ્રીનકાર્ડ આપવામાં આવે છે. એમની સાથે એમની પત્ની યા પતિ અને એકવીસ વર્ષથી નીચેની વયના અવિવાહિત સંતાનોને પણ ગ્રીનકાર્ડ આપવામાં આવે છે. આજે કોઈ નવા બિઝનેસમાં દસ લાખ પચાસ હજાર યા આઠ લાખ ડોલરનું રોકાણ કર્યા બાદ અન્ય ફાઈલિંગ ફી, એટર્નીની ફી અને બીજા છૂટાછવાયા પરચૂરણ લગભગ એકાદ લાખ ડોલરનો ખર્ચો કર્યા પછી આ ‘ઈબી-5 બેઝિક’ યા ‘સ્ટેન્ડઅલોન પ્રોગ્રામ’ હેઠળ ભારતીયોને ગ્રીનકાર્ડ મેળવતાં બેથી પાંચ વર્ષનો સમય લાગે છે. એમને જે ગ્રીનકાર્ડ આપવામાં આવે છે એ બે વર્ષની મુદતનું કન્ડિશનલ હોય છે. એકવીસ મહિના પછી અરજી કરીને દેખાડી આપવાનું રહે છે કે એમણે જે ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કયુર્ંં છે એ પાછું ખેંચી નથી લીધું તેમ જ દસ અમેેરિકનોને એમના નવા બિઝનેસમાં સીધી રીતે ફુલટાઈમ નોકરી આપી છે અને એ બિઝનેસ એમણે જાતે ચલાવ્યો છે. આવું દેખાડી આપતાં એમનું કન્ડિશનલ ગ્રીનકાર્ડ અને એમની સાથે એમની પત્ની-પતિ અને બાળકોએ જે ડિપેન્ડન્ટ ગ્રીનકાર્ડ મેળવ્યા હોય એ કાયમના કરી આપવામાં આવે છે.
ગ્રીનકાર્ડ કાયમનું કરી આપવાની અરજીનો નિકાલ આવતાં પણ આજે ભારતીયો માટે ચાર-પાંચ વર્ષ લાગે છે. જો રોકાણ 1992માં દાખલ કરવામાં આવેલ ‘રિજનલ સેન્ટર પ્રોગ્રામ’ હેઠળ કરવામાં આવ્યું હોય તો બિઝનેસ કરવાની અને દરેક ઈન્વેસ્ટરદીઠ દસ અમેરિકનોને એ નવા બિઝનેસમાં નોકરી આપવાની જવાબદારી રિજનલ સેન્ટરની રહે છે. રિજનલ સેન્ટરને એવી સગવડ આપવામાં આવે છે કે તેઓ દરેક ઈન્વેસ્ટરદીઠ જે દસ અમેરિકનોને એમના નવા બિઝનેસમાં ફુલટાઈમ નોકરી આપવાની શરત છે એ નોકરી સીધી યા આકડતરી કે પછી ઈન્ડ્યુસ રીતે પણ આપી શકે છે. રિજનલ સેન્ટરમાં રોકાણ કરતાં પણ સ્ટેન્ડઅલોન પ્રોગ્રામની જેમ જ સૌપ્રથમ બે વર્ષનું કન્ડિશનલ ગ્રીનકાર્ડ મેળવવા માટે ચાર-પાંચ વર્ષ વાટ જોવાની રહે છે અને બે વર્ષ પૂરાં થાય એ પહેલાં કન્ડિશનલ ગ્રીનકાર્ડ કાયમનું કરવાની અરજીના નિર્ણય માટે પણ એટલો જ સમય રાહ જોવી પડે છે. આમાં જો રિજનલ સેન્ટર એણે જે નિયમો પાળવાના હોય છે એ પાળ્યા ન હોય, દરેક રોકાણકારદીઠ દસ અમેરિકનોને સીધી યા આડકતરી યા ઈન્ડ્યુસ રીતે એના પ્રોજેક્ટમાં નોકરી આપી ન હોય, રોકાણકારે જો રોકાણની રકમ પાછી ખેંચી લીધી હોય તો રોકાણકારનું ગ્રીનકાર્ડ કાયમનું કરી આપવામાં નથી આવતું. સૌથી અગત્યની વાત તો એ છે કે રોકાણની રકમ ‘એટ રિસ્ક’ હોય છે. અમેરિકાની સરકાર, ઈમિગ્રેશન ખાતું, રિજનલ સેન્ટર કે એના પ્રમોટરો, કોઈ પણ રોકાણકારને ગેરન્ટી આપતું નથી અને આપવા ચાહે તો આપી નથી શકતું કે રોકાણકારની રોકાણની રકમ ગેરન્ટીથી એમને પાછી આપવામાં આવશે. રોકાણની રકમ ઉપરાંત રિજનલ સેન્ટરો એમની એડ્મિનિસ્ટ્રેટિવ ફી તરીકે સિત્તેરથી એંસી હજાર ડોલર રોકાણકારો પાસેથી માગે છે. જે એટર્નીઓ રોકાણકારોના પિટિશનો દાખલ કરતા હોય છે તેઓ પણ પંદરથી પચ્ચીસ હજાર ડોલર ફી તરીકે ચાર્જ કરતા હોય છે. ઈમિગ્રેશન ખાતાને પણ ફાઈલિંગ ફી આપવાની રહે છે. બીજા પણ પરચૂરણ ખર્ચા હોય છે. આ સઘળી રકમ રોકાણકારોને પાછી મળતી નથી. અમેરિકાના ઈમિગ્રેશનના કાયદાઓ વિશે વધુ જાણકારી આવતા લેખમાં.