જે માણસ બધા જ કર્મો ભગવાનને અર્પણ કરીને અને આસક્તિનો ત્યાગ કરીને કર્મ કરે છે

તે માણસ જળથી નિર્લિપ્ત રહેતા કમળના પાનની માફક પાપથી નિર્લિપ્ત રહે છે.

કથામૃત :

એકવાર સ્વામી વિવેકાનંદ કોઈ મોટા સ્મારકના નિર્માણનું કામ જોવા માટે ગયા. એમણે સમગ્ર સંકુલની મુલાકાત લીધી. હજારો કારીગરો કામ કરતા હતાં. વિવેકાનંદજીએ જોયું કે બધાં પથ્થર ઘડવાનું એક સમાન કામ કરતા હતાં, પરંતુ કેટલાક આનંદથી તો કેટલાક દુ:ખ સાથે કામ કરતા હતાં. વિવેકાનંદજી વિચારમાં પડી ગયા કે, ‘કામ સરખું છે. વેતન પણ સરખું છે. તો પછી અહીં કોઈના ચહેરા પર આનંદ, કોઈના ચહેરા પર દુ:ખ; અને કોઈને ન આનંદ કે ન દુ:ખ આવું કેમ ?’ એ પહેલા એવા લોકોને મળ્યા જે દુ:ખી દેખાતા હતાં. એવા લોકોને પૂછ્યું, તમે લોકો શું કરો છો ? પેલા લોકોએ જવાબ આપ્યો, અરે મહારાજ, શું કરીએ. આ નસીબ નબળા કે કાળી મજૂરી કરીએ છીએ અને દિવસો કાઢીએ છીએ. ગયા જન્મમાં કોઈ પાપ કર્યા હશે એના આ ફળ ભોગવીએ છીએ. પછી વિવેકાનંદ એવા લોકોને મળ્યા જેમના ચહેરા પર ન તો આનંદ હતો કે ન તો દુ:ખ હતું. અને એમને પણ આ જ સવાલ પૂછ્યો. પેલા લોકોએ જવાબ આપ્યો, બસ, જો આ ઘરસંસાર માંડ્યો છે તો હવે બૈરા છોકરાવને ખવડાવવું તો પડશે. તે કામ કરીએ છીએ અને જવાબદારી નિભાવીએ છીએ. છેલ્લે વિવેકાનંદ એવા લોકોને મળ્યા જેમના ચહેરા પર આનંદ હતો. અને આ જ સવાલ એમને પણ પૂછ્યો. લોકોએ પ્રસન્નતા સાથે જવાબ આપ્યો, અરે સ્વામીજી ! અમને તો આ દેશની મોટામાં મોટી સેવા મળી છે. આ દેશની સંસ્કૃતિને ઉજાગર કરતું આ સ્મારક બની રહ્યું છે. ભવિષ્યમાં લાખો લોકો આ સ્મારકની મુલાકાતે આવશે અને આપણી સંસ્કૃતિનો પરિચય મેળવશે. અમે ખરેખર નસીબદાર છીએ કે ભગવાને આવા વિશાળ કામનો અમને હિસ્સો બનાવ્યા. વિવેકાનંદજીને તરત જ સમજાઈ ગયું કે, એક સમાન કામ અને એક સમાન વેતન હોવા છતાં વિચારસરણી જ આનંદ કે દુ:ખ આપે છે. આપણા આનંદ કે દુ:ખ માટે આપણું કામ જવાબદાર હોય એના કરતા આપણો એ કામ પ્રત્યેનો દૃષ્ટિકોણ વધુ જવાબદાર હોય છે.

બોધામૃત

કોઈપણ કામ હોય પછી એ ભણવાનું હોય, નોકરીનું હોય કે ધંધાનું હોય; કામ કરતી વખતે કામના પરિણામનો પણ વિચાર થતો હોય તો તેવું કામ બોજ નહીં, મોજ બને છે. બીજાનું કલ્યાણ કરવાના ભાવથી જે કામ થતું હોય, એ કામમાં કદાચ કોઈ ભૂલ થાય તો તેનું પાપ લાગતું નથી.

અનુભવામૃત
નિષ્ઠાના અભાવથી કરેલું કોઈપણ કાર્ય, કાર્ય ન રહેતા માત્ર ઢસરડો બની જાય છે; અને માણસને એનો બહુ થાક લાગતો હોય છે.
-ઉલ્લાસ અભ્યંકર