પાકિસ્તાન તેના રેલ્વે નેટવર્ક માટે ADB ભંડોળ માંગે છે. આ પ્રોજેક્ટ શરૂઆતમાં ચીન-પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોરનો ભાગ હતો. નાણાકીય ચિંતાઓને કારણે ચીન પાછું ખેંચી ગયું. ADB હવે કરાચી-રોહરી વિભાગને ભંડોળ આપશે. આ પરિવર્તન પાકિસ્તાનની વૈવિધ્યસભર ભાગીદારીની જરૂરિયાતને પ્રતિબિંબિત કરે છે. રેકો દિક ખાણ વિકાસ તાકીદને આગળ ધપાવે છે. પાકિસ્તાન ચીન અને પશ્ચિમ સાથે સંબંધોને સંતુલિત કરવાનો હેતુ ધરાવે છે.
ચીન પાકિસ્તાનનો સૌથી સારો મિત્ર છે. હાલમાં બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો સામાન્ય દેખાતા નથી. જેનું કારણ એ છે કે પાકિસ્તાને તેના જૂના રેલવે નેટવર્કને આગળ વધારવા માટે ચીનને બદલે એશિયન ડેવલપમેન્ટ બેન્ક (ADB) પાસેથી મદદ લેવાનું નક્કી કર્યું છે. પાકિસ્તાને કરાચી-રોહરી રેલવે સેક્શનને સુધારવા માટે ADB પાસેથી 2 અબજ ડોલરની લોન માંગી છે. આ એ જ ML-1 પ્રોજેક્ટ છે, જેને એક સમયે ચીન-પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોર (CPEC)નો સૌથી મોટો અને સૌથી મહત્ત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ માનવામાં આવતો હતો.
- Advertisement -
ચીને પાકિસ્તાનમાં અબજો ડોલરનું રોકાણ કર્યું
ચીનનું આ પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવું એ પાકિસ્તાનની આર્થિક સ્થિતિ અંગે ચિંતાઓ દર્શાવે છે. ચીન પાકિસ્તાની પ્રોજેક્ટમાંથી કેમ ખસી ગયું તે અંગે ઘણી અટકળો ચાલી રહી છે. જો કે, ચીને અચાનક આ પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવાનો નિર્ણય લીધો નથી. એવું માનવામાં આવે છે કે પાકિસ્તાનની નબળી આર્થિક સ્થિતિ અને લોન ચૂકવવામાં સમસ્યાઓ ચીન માટે સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે. ચીને પાકિસ્તાનમાં અબજો ડોલરનું રોકાણ કરી દીધું છે, જ્યાં ચીનને પાકિસ્તાન પાસેથી પૈસા પાછા મેળવવામાં ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. ચીન તેના અર્થતંત્ર પરના દબાણને ધ્યાનમાં રાખીને વધુ જોખમી રોકાણોમાંથી ખસી રહ્યું છે. આ સ્પષ્ટ કરે છે કે જ્યારે આર્થિક પરિસ્થિતિ જોખમમાં હોય છે, ત્યારે સર્વકાલીન મિત્રો પણ ખસી શકે છે.
બલુચિસ્તાનમાં આવેલી રેકો દિક તાંબા અને સોનાની ખાણ પાકિસ્તાનના અર્થતંત્ર માટે નિર્ણાયક સાબિત થઈ શકે છે. ખાણમાંથી મોટા પ્રમાણમાં ખનિજો મેળવવાની શક્યતા છે, પરંતુ જૂની રેલવે લાઇન એટલી મજબૂત નથી કે મોટા પાયે ખનિજોનું પરિવહન કરી શકાય. આ માટે ખાણ માટે ML-1 રેલવે લાઈનને અપગ્રેડ કરવી ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આ કારણોસર ADBએ ML-1 પ્રોજેક્ટમાં માત્ર રસ દાખવ્યો જ નહીં, પરંતુ રેકો દિક ખાણ માટે 410 મિલિયન ડોલર આપવાનું વચન પણ આપ્યું છે.
- Advertisement -
ચીન, અમેરિકા અને ADB
ADBની વધતી ભૂમિકાનો અર્થ એ છે કે પાકિસ્તાન હવે ફક્ત ચીન પર આધાર રાખવા માંગતું નથી. સૂત્રોના જણાવ્યાનુસાર, પાકિસ્તાને આ પગલું ભરતા પહેલા ચીનની સંમતિ લીધી હતી, જેથી સંબંધોમાં ખટાશ ન આવે. પાકિસ્તાની આર્મી ચીફ આસિમ મુનીરે કહ્યું, ‘અમે એક મિત્રને બીજા મિત્ર માટે બલિદાન આપીશું નહીં.’ બીજી તરફ અમેરિકા પણ પાકિસ્તાનના રેકો દિકમાં રસ દાખવી રહ્યું છે. આ સૂચવે છે કે પાકિસ્તાન હવે બહુ-પરિમાણીય વિદેશ નીતિ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે, જેમાં ચીન, અમેરિકા અને બહુપક્ષીય સંસ્થાઓ (ADB, IMF) શામેલ હશે. પાકિસ્તાન અને અમેરિકા વચ્ચેના સંબંધો સુધરી રહ્યા હોય તેવું લાગે છે, કારણ કે અમેરિકાના પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે પાકિસ્તાની ઓઈલ રિઝર્વ બનાવવાની જાહેરાત કરી છે.
