બરસાના-નંદગાંવની ‘લઠમાર હોળી’

દર્શિત ગાંગડીયા

હોળી આઈ રે કાન્હા વ્રજ કે બસિયા હોળી આઈ રે…

લઠમાર હોળીની ઉત્પત્તિ પૌરાણિક કથાઓમાં વિગતવાર વર્ણવવામાં આવી છે, જે મૂળભૂત રીતે રાધા અને કૃષ્ણના પવિત્ર પ્રેમ સંબંધો સાથે સંબંધિત છે. દંતકથા અનુસાર, ભગવાન કૃષ્ણ અને તેમના મિત્રો તેમની પ્રિય રાધા અને તેમના મિત્રો પર રંગો છાંટવા માટે નંદગાંવથી બરસાણા આવે છે. પરંતુ કૃષ્ણ અને તેમના મિત્રો બરસાણામાં પ્રવેશતાની સાથે જ રાધા અને તેમના મિત્રો લાકડીઓ વડે તેમનું સ્વાગત કરે છે. હર્ષોલ્લાસ સાથેની આ પરંપરાને અનુસરીને, દર વર્ષે હોળીના પ્રસંગે, નંદગાંવના ગોવાળિયાઓ બરસાણા આવે છે અને ત્યાંની મહિલાઓ રંગો અને લાકડીઓથી તેમનું સ્વાગત કરે છે. હોળીના તહેવાર દરમિયાન દર વર્ષે બરસાણા અને નંદગાંવમાં લઠમાર હોળી રમાય છે. આ સમયે દેશ-વિદેશથી હજારો ભક્તો અને પ્રવાસીઓ આ ઉત્સવમાં ભાગ લેવા માટે અહીં આવે છે. આ તહેવાર લગભગ એક અઠવાડિયા સુધી ચાલે છે અને રંગ પંચમીના દિવસે સમાપ્ત થાય છે. સામાન્ય રીતે, બરસાણાની લઠમાર હોળી ફાગણ મહિનાના શુક્લ પક્ષની નવમીના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે, નંદગાંવના ગોપાલો હોળી રમવા માટે બરસાણા આવે છે અને બીજા દિવસે, એટલે કે ફાગણ શુક્લ દશમીના દિવસે, બરસાણાના ગોપાલો હોળી રમવા માટે નંદગાંવ જાય છે. આ સમય દરમિયાન નંદગાંવના પુરુષોને (હુરિયારે) અને બરસાનાની સ્ત્રીઓને (હુરિયારિન) તરીકે સંબોધવામાં આવે છે. 2025 માં લઠમાર હોળી 8 માર્ચ, શનિવારના રોજ ભારતના બરસાણામાં ઉજવવામાં આવશે. લઠમાર હોળી વ્રજ હોળી ઉત્સવનો એક ભાગ છે, જે વૃંદાવનમાં પણ ઉત્સવોને પ્રભાવિત કરે છે.

હિન્દુ ધર્મના વૈષ્ણવ સંપ્રદાયમાં હોળી પર્વનું વિશેષ મહત્વ
ભારતમાં હિન્દુ ધર્મની વૈષ્ણવ પરંપરાના પુષ્ટિમાર્ગ સંપ્રદાયના અનુયાયીઓ માટે ’હવેલી’ પવિત્ર સ્થાન ગણાય છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને સર્વસ્વ માનનારા પુષ્ટીસંપ્રદાયમાં શ્રીકૃષ્ણ સંબંધી અનેક મનોરથોનું આયોજન થતું હોય છે. ત્યારે દર વર્ષે ફાગણ માસમાં ‘રંગોત્સવ’ યોજાતો હોય છે. હવેલીમાં ભગવાનને 40 દિવસ સુધી રંગબેરંગી ગુલાલથી હોળી ખેલવવામાં આવે છે, સાથે વલ્લભકુળ દ્વારા ભક્તોને પણ શ્રી કૃષ્ણના પ્રેમ રૂપી ગુલાલ ઉડાડીને હોળીનો ઉત્સવ ઉજવાય છે. ભક્તો પણ ભગવાન સાથે હોળી રમ્યાના ભાવથી આનંદની લાગણીનો અનુભવ કરે છે.