જ્યાં સંતાન નથી તે ઘર સૂનું છે, જેને બંધુ-બાંધવ નથી તે દિશાશૂન્ય છે.

મૂર્ખ વ્યક્તિનું હૃદય શૂન્ય હોય છે, જ્યારે દરિદ્ર વ્યક્તિનું તો બધું શૂન્ય છે.

કથામૃત: આ કોઈ કાલ્પનિક વાર્તા નહીં, પરંતુ વાસ્તવિક હકીકત છે. કોઈ કામ માટે ગામડેથી રાજકોટમાં આવેલા એક પટેલ પ્રૌઢ એમના સંબંધી સાથે ફરવા માટે બહાર ગયા. ત્યાં ગામડાના આ પટેલ બાપાનો પરિચય એની જ ઉંમરના એક વણિક સાથે થયો. બંને વડીલો વાતે વળગ્યા.
વણિક: શું બાપા કેમ છો ? જીવન કેવું વીતે છે ?
પટેલ: અરે ભાઈ, શું વાત કરું ? જેમ તેમ કરીને આ જીવન પસાર કરીએ છીએ. જે કંઈ હતું એ બધું દીકરાઓને વહેંચી દીધું. હવે એ ખાધા ખોરાકી આપે છે અને એમાંથી અમારું ગાડું ચાલે છે.
વણિક: તમારે બીજાં પર આધાર કેમ રાખવો પડે છે ? શું તમે કોઈ બચત નથી કરી ?
પટેલ: ના ભાઈ ના, કેવી બચતને કેવી વાત. આવી બચતો કરવાથી વળી શું ફેર પડે ?
વણિક: સાંભળો, હું તમને કહું કે બચત કરવાથી શું ફેર પડે. મને 18 વર્ષની ઉંમરે નોકરી મળેલી. સરકારમાં આરોગ્ય ખાતામાં લાગ્યો અને પહેલો પગાર 75 રૂપિયા મળ્યો. પહેલો પગાર લઈને મારા પિતાજીના હાથમાં આપ્યો, ત્યારે પિતાજીએ મને પૂછેલું કે, ‘બેટા, તને 75ને બદલે 65 રૂપિયામાં નોકરી મળી હોત તો તું એ નોકરીનો સ્વીકાર કરત કે નહીં ?’ મેં ‘હા’ પાડી એટલે એમણે કહ્યું કે બસ, આજથી એમ માની લે કે તારો પગાર 10% ઓછો છે. અને આજીવન 10% ઓછો જ રહેવાનો છે. એ 10% રકમ તારે પોસ્ટ ઓફિસમાં ખાતુ ખોલાવીને એમાં જમાં કરાવવાની અને એમાંથી ક્યારેય કોઈ ઉપાડ કરવાનો જ નહીં. પોસ્ટ ઓફિસમાં રકમ ભરીને પછી ભૂલી જ જવાનું કે, મારી કોઈ રકમ પોસ્ટ ઓફિસમાં છે.
પટેલ: પણ આટલી નાની રકમ જમા કરાવો તો એનાથી શું થાય ?
વણિક: મારા ભાઈ, આ નાની બચતથી લાંબાગાળે બહુ જ મોટો ફેર પડે. મેં મહિને માત્ર 10 રૂપિયાની બચતથી શરૂઆત કરેલી, અને જેમ જેમ સમય પસાર થતો ગયો તેમ તેમ મારો પગાર પણ વધતો ગયો. એટલે 10% લેખે થતી બચતની રકમ પણ વધતી ગઈ. મેં 35 વર્ષ નોકરી કરી અને આ દરમિયાન કરેલી બચતની રકમ અત્યારે વ્યાજસહિત 96 લાખ રૂપિયા છે. આ 96 લાખનું મને દર મહિને 60,000 વ્યાજ મળે છે; જેમાંથી 30,000 મારો પૌત્ર જે ત્રણ વર્ષનો છે, તેના નામનું પોસ્ટમાં ખાતુ ખોલાવીને તેમાં જમા કરાવું છું અને બાકીના 30,000 દર મહિને મારા દીકરાની વહુના હાથમાં આપું છું, અમને સાચવવા માટે.
પટેલ: ઓહો… આટલા બધાં રૂપિયા આપો તો તો પછી તમને તમારા દીકરાની વહુ હથેળીમાં જ રાખે ને. પણ તમારે વાપરવા માટે કંઈ જરૂર પડે તો તમને વહુ પાછા પૈસા આપે ?
વણિક: વહુ પાસે માંગવાની જરૂર જ નથી. કારણ કે મને દર મહિને 17,000 પેન્શન મળે છે. એમાંથી જરૂર પડે તો વાપરીએ અને બાકી મહિને 2000 ઉપાડીને મારા પૌત્રને દર રવિવારે ફરવા માટે બહાર લઈ જાઉં. અને એને પણ જલસા કરાવું. પેન્શનમાંથી બાકીના જે 15000 વધે એ ઉપાડીને તેની એફડી કરાવી મારી દીકરીને ભેટમાં આપું છું. એફડી કરાવેલ હોવાથી એ તાત્કાલીક વાપરી પણ ન શકે.
પટેલ: વાહ, તમારું કહેવું પડે હો. તમે પાકા વાણિયા છો. તમારી પાસેથી તો ઘણું શીખવા જેવું છે. અમારે તો હવે ક્યાં લાંબુ ખેંચવાનું છે, પણ આ નવી પેઢી તમે કર્યું એમ કરે, તો પાછલી જિંદગીમાં ઓશીયાળા ન રહેવું પડે એટલું પાકું.

બોધામૃત

બચતનું મહત્ત્વ સમજીને આજથી જ બચત કરવાનો સંકલ્પ કરીએ, અને આપણા ભવિષ્યને વધુ ઊજળું કરીએ.