‘ઈન્ડિયા ઈઝ શાઈનિંગ’…: ભારતમાં 10 વર્ષમાં ગરીબોની સંખ્યામાં ધરખમ ઘટાડો થયો!

દેશમાં 10 વર્ષમાં ગરીબી દર 27.1%થી ઘટી 5.3 ટકા થયો…

અત્યંત ગરીબીમાં જીવતી વસ્તી 344.47 મિલિયનથી ઘટીને 75.24 મિલિયન થઈ ગઈ: વિશ્ર્વ બેંકે ગરીબી વિરૂદ્ધની ભારતની લડાઈનો સ્વીકાર કર્યો

ખાસ-ખબર ન્યૂઝ નવી દિલ્હી, તા.07

વિશ્વ બેંકે તાજેતરમાં તેની ગરીબી રેખા મર્યાદામાં સુધારો કર્યો છે તેને 2.15 ડોલર પ્રતિ દિવસથી વધારીને 3 ડોલર પ્રતિ દિવસ કરી છે. આ નવા ધોરણ મુજબ ભારતમાં અત્યંત ગરીબીના દરમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. વિશ્વ બેંકના ડેટા અનુસાર, 2011-12માં 27.1%નો અત્યંત ગરીબી દર 2022-23માં ઘટીને માત્ર 5.3% થયો છે. આનો અર્થ એ થયો કે અત્યંત ગરીબીમાં જીવતી વસ્તી 344.47 મિલિયનથી ઘટીને 75.24 મિલિયન થઈ ગઈ છે.

વિશ્વ બેંકના ગરીબી અને સમાનતા સંક્ષિપ્ત 100 થી વધુ વિકાસશીલ દેશોમાં ગરીબી, વહેંચાયેલ સમળદ્ધિ અને અસમાનતાના વલણો વિશે જણાવે છે. વિશ્વ બેંક જૂથ અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય ભંડોળની વસંત અને વાર્ષિક બેઠકો માટે વર્ષમાં બે વાર બહાર પાડવામાં આવતી આ માહિતી, દેશની ગરીબી અને અસમાનતાનું ચિત્ર રજૂ કરે છે. આ ખાતરી કરે છે કે ગરીબી ઘટાડવી એ વૈશ્વિક પ્રાથમિકતા રહે છે. દરેક ઙઊઇમાં બે પાનાનો સારાંશ હોય છે જે ગરીબી ઘટાડવામાં તાજેતરના વિકાસ તેમજ મુખ્ય વિકાસ સૂચકાંકો પર માહિતી પ્રદાન કરે છે.

આ અહેવાલ મુજબ, ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ભારે ગરીબી 2011-12 માં 18.4 ટકાથી ઘટીને 2022-23 માં 2.8 ટકા થઈ ગઈ. શહેરી વિસ્તારોમાં ભારે ગરીબી 10.7 ટકાથી ઘટીને 1.1 ટકા થઈ ગઈ. ગ્રામીણ અને શહેરી ગરીબી વચ્ચેનો તફાવત 7.7 ટકાથી ઘટીને 1.7 ટકા થયો. 2011-12 અને 2022-23 વચ્ચે વાર્ષિક ઘટાડો દર 16 ટકા રહેશે. રોજગાર વળદ્ધિ વિશ્વ બેંકે શોધી કાઢયું છે કે ભારતે નીચલા-મધ્યમ આવક સ્તરે ગરીબી ઘટાડવાથી નોંધપાત્ર લાભ મેળવ્યો છે. તે દરરોજ ઞજ 3.65 માપવામાં આવ્યો છે. ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં આ વ્યાપક વળદ્ધિથી લાખો લોકોને ફાયદો થયો છે. રોજગાર વળદ્ધિમાં, ખાસ કરીને 2021-22 થી, ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં નોંધપાત્ર સુધારો જોવા મળ્યો છે, જેમ કે વિશ્વ બેંકના અહેવાલમાં જણાવાયું છે.

રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે સમગ્ર ભારતમાં અતિશય ગરીબી ઘટાડવામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ છે, જેમાં મુખ્ય રાજ્યો ગરીબી ઘટાડવા અને સમાવેશી વિકાસને વેગ આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. પાંચ સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા રાજ્યો, એટલે કે ઉત્તર પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, બિહાર, પ?મિ બંગાળ અને મધ્યપ્રદેશ, 2011-12 માં ભારતના અત્યંત ગરીબ લોકોના 65 ટકા લોકોનું ઘર હતા. આ રાજ્યોએ 2022-23 સુધીમાં અતિશય ગરીબીમાં થયેલા કુલ ઘટાડામાં બે તળતીયાંશ ફાળો આપ્યો હતો.

વિશ્વ બેંકના આંકડા મુજબ, 2011-12માં 27.1% ની અત્યંત ગરીબી દર 2022-23માં ઘટીને માત્ર 5.3% થઈ ગયો છે. જેનો અર્થ એ છે કે અત્યંત ગરીબીમાં જીવન જીવનારા લોકોનો વર્ગ 344.47 મિલિયનથી ઘટીને 75.24 મિલિયન થઈ ગયો છે

જૂના માપદંડ અનુસાર પણ, ભારતમાં અત્યંત ગરીબી 2011-12માં 16.2% થી ઘટીને 2022માં 2.3% થઈ હતી, જેમાં આ ગરીબી રેખા નીચે જીવતા લોકોની સંખ્યા 205.93 મિલિયનથી ઘટીને 33.66 મિલિયન થઈ હતી. નવી ઼3 પ્રતિ દિવસની મર્યાદા હોવા છતાં, ભારતે ગરીબીના આંકડાને સ્થિર રાખીને પ્રભાવશાળી પ્રદર્શન કર્યું છે.

ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારોમાં સુધાર
વિશ્વ બેંકે નિમ્ન-મધ્યમ આવકવાળા દેશો (કખઈંઈ) માટે ગરીબી રેખાને 3.65 પ્રતિ દિવસથી સંશોધિત કરીને 2021ની કિંમતો પર 4.20 પ્રતિ દિવસ કરી છે.
આ નવા માપદંડ હેઠળ પણ, ભારતનો ગરીબી દર 2022-23માં 28.1% થી ઘટીને 23.9% થઈ ગયો છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ગરીબી 69% થી ઘટીને 32.5% અને શહેરી વિસ્તારોમાં 43.5% થી ઘટીને 17.2% થઈ છે.

વિશ્વ બેંકના બહુઆયામી ગરીબી સૂચકાંક (ખઙઈં) અનુસાર, ભારતમાં નોન-મોનેટરી ગરીબી 2005-06માં 53.8% થી ઘટીને 2022-23માં 15.5% થઈ છે. નીતિ આયોગ મુજબ, બહુઆયામી ગરીબીમાં રહેતી ભારતની વસ્તી 2013-14માં 29.17% થી ઘટીને 2022-23માં 11.28% થઈ છે.

2023-24ના ઘરેલું ઉપભોગ ખર્ચ સર્વેક્ષણ (ઇંઈઊજ)ના આંકડા ભારતમાં માસિક વપરાશમાં થયેલા વધારાને દર્શાવે છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં માથાદીઠ માસિક વપરાશ ખર્ચ 2011-12માં રૂા.1,430 થી વધીને 2023-24માં રૂા.2,079 થયો છે, જે 45.4%નો વધારો છે. શહેરી વિસ્તારોમાં તે રૂા.2,630 થી 38% વધીને રૂા.3,632 થયો છે.