ઢાકા દ્વારા ભારતીય ઉત્પાદનો પર તાજેતરમાં વેપાર પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા બાદ, ભારત સરકારે બાંગ્લાદેશથી આવતા માલ પર નવા આયાત પ્રતિબંધોની જાહેરાત કરી છે. ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવ (GTRI) ના અહેવાલ મુજબ, આ નવા પ્રતિબંધો બાંગ્લાદેશની ભારતમાં થતી નિકાસના 42%ને અસર કરશે, જેનું મૂલ્ય લગભગ $770 મિલિયન છે. હવે જમીન માર્ગો દ્વારા ભારતમાં પ્રવેશવા પર અનેક શ્રેણીઓના ઉત્પાદનો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે.
મૂળ મુદ્દો તે છે કે બાંગ્લાદેશના વ્યાપાર વાણિજય ઉપર ભારતે મુકેલા પ્રતિબંધોની અત્યંત ગંભીર અસર થઈ રહી છે, કારણ કે બાંગ્લાદેશની કુલ નિકાસ પૈકી 70 ટકાથી વધુ નિકાસ તો ભારતમાં જ થાય છે. તેમજ તેની આયાત પૈકી 42 ટકા આયાત ભારતમાંથી થાય છે. પરિણામે ભારતે મુકેલા પ્રતિબંધોને લીધે બાંગ્લાદેશને 770 મિલિયન ડોલર્સનો વ્યાપારી ફટકો પડે તેમ છે. આ પ્રતિબંધો ખાસ કરીને તૈયાર વસ્ત્રો, કાર્બોનેટેડ પીણાં, સુતરાઉ યાર્નનો કચરો, પ્રોસેસ્ડ ખાદ્ય પદાર્થો અને લાકડાના ફર્નિચરને લક્ષ્ય બનાવે છે. આ ઉત્પાદનોને હવે ફક્ત બે નિયુક્ત દરિયાઈ બંદરો દ્વારા પ્રવેશની મંજૂરી આપવામાં આવશે, જે જમીન સરહદ બિંદુઓ દ્વારા તેમની પહોંચને નોંધપાત્ર રીતે મર્યાદિત કરશે, ખાસ કરીને પશ્ચિમ બંગાળમાં.
- Advertisement -
સરકારી સૂત્રો અનુસાર આ નિર્ણયનો હેતુ વધુ સંતુલિત વેપાર સંબંધો સુનિશ્ચિત કરવાનો છે. આગળ વધતાં, ભારત બાંગ્લાદેશ સાથેના તેના વેપાર વ્યવહારોમાં પારસ્પરિકતાની નીતિ અપનાવવાનો ઇરાદો ધરાવે છે. જ્યારે બાંગ્લાદેશી માલ ભારતના ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્યોમાં સીમલેસ પ્રવેશી રહ્યો છે, ત્યારે ભારતીય નિકાસને બાંગ્લાદેશી પ્રદેશમાંથી પસાર થતી વખતે ભારે ટ્રાન્ઝિટ ફી અને નિયમનકારી અવરોધોનો સામનો કરવો પડે છે – જે વર્તમાન પગલાં પાછળનો મુખ્ય મુદ્દો છે. બાંગ્લાદેશના ભૂમિ ઉપરના ‘પોર્ટસ’, ‘ડ્રાય-પોર્ટસ’ પૈકી અખૂરા અને ડાવકી ‘પોર્ટસ’ ઉપરથી બાંગ્લાદેશનો માલ ભારતમાં આવે છે. હવે ભારતે આયાત બંધ કરતાં બાંગ્લાદેશને ઓછામાં ઓછો 770 મિલિયન ડોલર્સનો વ્યાપારી ફટકો પડે તેમ છે.
આ પૂર્વે બાંગ્લાદેશે ભારતમાંથી આયાત કરાતું ‘યાર્ન’ (ભૂમિ માર્ગે આવતું) બંધ કર્યું હતું. ભારતે બાંગ્લાદેશને અપાતી ‘ટ્રન્શિપમેન્ટ ફેસિલીટી’ પણ બંધ કરી છે. હવે બાંગ્લાદેશ આ આર્થિક ઘેરાબંધીથી ખરેખર મુંજાયું છે તેથી જ તેના વ્યાપાર-વાણિજય મંત્રીના વાણિજય સલાહકાર શેખ બશરૂદ્દીને પત્રકારોને કહ્યું હતું કે, ‘આ ગૂંચ ઉકેલવા અમે પ્રયત્નો કરી રહ્યા છીએ.’ તે સર્વેવિદિત છે કે ગત વર્ષનાં ઓગસ્ટમાં બાંગ્લાદેશનાં ભારત તરફી વડાપ્રધાન શેખ હસીનાને ત્યાંના પાકિસ્તાન તરફી રમખાણકારોએ પદભ્રષ્ટ કર્યા હતા તે પછી બંને દેશો વચ્ચે તંગદિલી વધતી જ રહી છે. બીજી તરફ બાંગ્લાદેશને ભારત સાથે બગાડવું પોષાય તેમ નથી.
