રાજકોટની ‘ધમણ’નો નવો ઘટસ્ફોટ

આરોગ્ય સેવા સમિતિની યાદીમાં જ્યોતિ CNCનો સમાવેશ હતો જ નહિ

પીએમ-કેર દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડી COVID-19ની ટ્રીટમેન્ટ માટે દેશી રીતે ઉત્પાદિત વેન્ટિલેટર બનાવવામાં આવ્યા હતા. આરોગ્ય મંત્રાલયની તકનીકી સમિતિ દ્વારા કરવામાં આવેલા ક્લિનિકલ મૂલ્યાંકનમાં આ 2 કંપનીઓ નિષ્ફળ ગઈ છે. જેમાં ગુજરાતમાં રાજકોટની જ્યોતિ સીએનસી ઓટોમેશન અને આંધ્રપ્રદેશ મેડટેક ઝોન (એએમટીઝેડ) ને મેમાં અગાઉથી રૂ.22.5 કરોડની રકમ મળી હતી. આ બંને કંપનીઓ ટ્રાયલમાં ફેલ ગઈ છે. આ અંગે એક આરટીઆઈમાં મોટા ખુલાસાઓ થયા છે.

જ્યોતિ સી.એન.સી. એ ગુજરાત સ્થિત એક કંપની છે, જેના વેન્ટિલેટર અમદાવાદ સિવિલ હોસ્પિટલમાં રખાયા હતા. જેમાં સિવિલમાં મોતનો આંક ઊંચકાતાં જોરદાર હોબાળો થયો હતો. આંધ્રપ્રદેશ સરકારે પણ જ્યોતિનો માલ લેવાનો ઈન્કાર કરી દીધો હતો. ગુજરાત સરકારે મોટા પ્રમાણમાં જ્યોતિના વેન્ટીલેટર વસાવ્યા હતા. તે અંગે હોબાળા બાદ તે પરત મંગાવી લેવાયા હતા. 2019માં ભારતમાં વેન્ટિલેટરનો વાર્ષિક પુરવઠો ફક્ત 8,500 એકમોનો જ હતો, જેમાં 75% માર્કેટ હિસ્સો આયાત ઉપકરણો દ્વારા રાખવામાં આવ્યો હતો.

મોદી કેર ફંડમાંથી રૂ.2000 કરોડના ભારતમાં બનેલા 50 હજાર વેન્ટીલેટર ખરીદવાનું નક્કી કરાયું હતું. મંત્રાલયે પહેલેથી રૂ.2,332 કરોડના ખર્ચે 58,850 વેન્ટિલેટર માટે ઓર્ડર આપ્યો છે. ભારત ઇલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ રૂ.1,513.9 કરોડના ઓર્ડર મૂલ્ય પર 30,000 એકમો શામેલ છે. જેમાં અગાઉથી રૂ.205.5 કરોડ આપી દેવાયા છે.

ક્લિનિકલ નિષ્ફળતા પછીના ઉત્પાદકોમાં 58,850 યુનિટમાંથી વેંટીલેટર વડા પ્રધાન કેરના ઓર્ડરને ઘટાડીને 40,000 કરી દીધા છે, જેમાં ભાવ એકમ દીઠ રૂ. 1.6 લાખથી લઈને રૂ.8.6 લાખ સુધીનો છે. હોસ્પિટલોમાં અત્યાર સુધીમાં 18,000 વેન્ટીલેટર આપી દેવાયા છે. નિકાસ પ્રતિબંધ પછી આયાત વેન્ટિલેટરની કિંમત પ્રત્યેક રૂ 10 થી 20 લાખ સુધીનું શૂટિંગ થયું. ત્યારબાદ કેન્દ્ર દ્વારા 60,000 એકમોની અંદાજિત સ્થાનિક માંગની ગણતરી કરવામાં આવી હતી અને ઘરેલું ઉત્પાદકોને ઉત્પાદન વધારવા હાકલ કરી હતી. ઓગસ્ટ સુધીમાં, દેશભરમાં 0.27% સક્રિય કોવિડ -19 કેસો વેન્ટિલેટર પર હતા.

હિન્દુ જૂથની ફ્રન્ટલાઈન મેગેઝિન દ્વારા કરવામાં આવેલી તપાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે એલિડ મેડિકલ સૂચિમાં એકમાત્ર નિર્માતા છે, જેમાં જરૂરી પ્રમાણપત્ર, માન્યતા અને ઉચ્ચ-અંતિમ વેન્ટિલેટર બનાવવાનો અને આકારણી કરવામાં અગાઉનો અનુભવ છે. જુલાઈના પહેલા અઠવાડિયા સુધી, ફક્ત એલાયડ મેડિકલે તેના ઓર્ડરની ડિલિવરી પૂર્ણ કરી હતી. ફ્રન્ટલાઈન ક્લિનિકલ ઇક્વિપમેન્ટ ઉદ્યોગના નિષ્ણાતોને ટાંકતા હતા જેમણે કહ્યું હતું કે એગવા અને એએમટીઝેડને ઉચ્ચ-અંતિમ વેન્ટિલેટર બનાવવાનો કોઈ પૂર્વ અનુભવ નથી, જે સમય માંગી લે છે.મંત્રાલયે 20 જુલાઈના રોજ આરટીઆઈના પ્રતિસાદમાં ખરીદીના ઓર્ડરની માટે સૂચિ શામેલ કરી છે. પછી તેમાં ઉમેર્યું, “જોકે, સફળ ક્લિનિકલ મૂલ્યાંકન પછી ડીજીએચએસ [આરોગ્ય સેવા નિયામક મંડળ] હેઠળ રચના કરાયેલ તકનીકી સમિતિએ અત્યાર સુધી વિવિધ રાજ્યોમાં સ્થાપન માટે નીચેના વેન્ટિલેટરની ભલામણ કરી હતી. જે સૂચીમાં એએમટીઝેડ અથવા જ્યોતિ સીએનસીનો સમાવેશ નહોતો કરાયો.